انواع جوهر چاپ
جوهر انواع مختلفی داشته و دسته بندی‌های متفاوتی نیز برای آن مطرح می‌کنند، دسته بندی‌هایی که گاه بر اساس نوع ساخت جوهر، نوع چاپ و ... هستند.
در اینجا به بررسی انواع جوهر و دسته بندی آن از منظر صنعت چاپ می‌پردازیم و انواع آن را معرفی می‌کنیم:
1. مرکب‌های افست – لیتوگرافی
مرکب‌های افست (لیتوگرافی) برای چاپ روی سطوح صاف فرموله می‌شوند، از روی لوحه‌های چاپی که نه سطوح تصویری برآمده و نه گود دارند. افست (لیتوگرافی) تنها فرآیند چاپی است که در آن مواد شیمیایی و دارویی نقش اصلی را ایفا می‌کند. برای چاپ سالنامه و تقویم این روش به کار گرفته می‌شود. در سیستم‌های افست، مرکب باید از زینک بر روی لاستیک سیلندر (بلانکت) و سپس بر روی کاغذ منتقل گردد. در طی این انتقال؛ ضخامت آن کاهش می‌یابد بنابراین مرکب باید از قدرت رنگ دهی بالایی برخوردار باشد. این قدرت رنگ دهی توسط رنگ‌دانه (Pigment) تأمین می‌شود، پس هرچه مقدار رنگ‌دانه داخل مرکب بیشتر باشد، قدرت رنگ دهی لایه نهایی مرکب که بر روی کاغذ منتقل می‌شود بیشتر است و نیز باید دارای خاصیت سیال باشد بنابراین باید مقداری مایع سیال در مرکب موجود باشد تا رنگ‌دانه‌ها در آن حرکت کنند. این مایع باید از مواد روغنی جلا دار باشد و هیچ‌یک از اجزای مرکب (رنگ‌دانه و یا سیال) نباید با محلول حوضچه مخلوط شوند. این یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های مرکب افست است. این خاصیت سبب می‌شود هنگامی‌که مرکب بر روی زینک منتقل می‌گردد به نواحی چاپ شونده‌ی خشک بچسبد و به نواحی نشونده نفوذ نکند.
2. مرکب‌های لترپرس (Letterpress Inks)
مرکب‌های لتر پرس برای چاپ از روی سطوح برجسته از قبیل گراورها و الکتروتایپ ها طراحی شده‌اند. این مرکب‌ها به‌طور معمول چسبندگی و ویسکوزیته معتدلی دارند. چاپخانه‌ها با مرکب‌های لترپرس که با اکسیداسیون خشک می‌شوند آشنایی بیشتری دارند. این مرکب‌ها به شکل خمیر هستند و بیشتر شامل رنگ‌دانه‌ها و ذرات خشک‌کن که در حامل روغنی می‌باشند. همچنین ممکن است شامل رزین‌ها و ترکیبات گوناگونی باشند تا ویژگی‌هایی از قبیل براقی، مقاومت، تغییر شکل‌دهی و ساییدگی و... به آن‌ها بدهد.
مرکب‌های لترپرسی وجود دارد که با جذب و نفوذ خشک می‌شود مثل مرکب‌های چاپ روزنامه و یا با تبخیر خشک می‌شود مانند مرکب‌های گرمکن (Heat-Set) و یا به‌وسیله ته‌نشینی خشک می‌شود مثل مرکب‌های Moisture-Se
در چاپ برجسته انتقال اطلاعات بر روی سطح چاپی توسط سطح برجسته روی فرم انجام می‌گیرد. سطحی که چاپ توسط آن صورت می‌گیرد نسبت به سطح غیر چاپی برجسته‌تر است. در شکل زیر نمونه‌ای از چاپ برجسته است که فرم چاپی دوار و کاغذ نیز به دور سیلندر قرارگرفته است. لایه‌ای از مرکب باضخامت ثابت به روی فرم انتقال داده می‌شود، سپس با تماس و فشار فرم به روی کاغذ یا سطح چاپی، بخشی از مرکب به روی آن انتقال داده می‌شود و چاپ صورت می‌گیرد.
3. مرکب‌های لترست ( Letterset Inks)
برای مرکب‌های لترست محدودیت رنگ‌دانه به خاطر پیشگیری از پخش شدن در مقابل محلول رطوبت زنی وجود ندارد، زیرا لترست به مکانیسم رطوبت زنی نیاز ندارد. هر نوع رنگ‌دانه‌ای که برای لترپرس به کار می‌رود، برای لترست هم می‌توان استفاده کرد.
مرکب‌های لترست قوی‌تر از مرکب‌های لترپرس هستند ولی به قوت مرکب‌های متداول افست نیستند.
4. مرکب‌های گراور (Gravure Inks)
مرکب‌های گراور، مرکب‌های سیال سریع خشک‌شونده (Quik-set) هستند که باید غلظت و ویسکوزیته کافی داشته باشند تا از درون حفره‌های حکاکی شده در سیلندر یا لوحه (زینک) رد شوند و آن‌ها را کور نکنند. این مرکب‌ها به‌طورکلی با تبخیر حلال داخل مرکب با استفاده یا بدون استفاده از حرارت خشک می‌شوند. این مرکب‌ها باید عاری از ذرات سختی باشند که قادرند سیلندر یا زینک را بخراشند. حلال‌های بسیار متنوعی در مرکب گراور استفاده می‌شود که بستگی به زیر لایه حامل آن دارد. این مرکب‌ها فرارند و اگر به‌طور صحیح نگهداری نشوند سبب آتش‌سوزی می‌گردند. در ماشین‌های چاپ نشریات از اصلاح حلال استفاده می‌شود تا آلودگی‌های ناشی از تبخیر حلال‌ها را محو نماید. مرکب‌های آب پایه‌ای ساخته شده‌اند تا هم خطر آتش‌سوزی و هم آلودگی حلال را از بین ببرد.
5. مرکب‌های فلکسو گرافی ( Flexography Inks)
فلکسو گرافی، روشی از چاپ روتاری (دوار) لترپرس است که لوحه-های لاستیکی قابل انعطاف و مرکب‌های سیال سریع خشک‌شونده را مورداستفاده قرار می‌دهند. مرکب‌های فلکسو (Flexo Inks) تقریباً در هر نوع سطحی در چاپ، از کفپوش و کاغذ درواری گرفته تا سلفون و ورقه‌های نازک پلاستیکی گوناگون، فویل‌های فلزی و... استفاده می‌شود. مرکب-هایی که در روش فلسکوگرافی یا چاپ گود به کاربرد می‌روند حالت مایع دارند و به همین جهت اغلب مرکب مایع نیز نامیده می‌شوند. مرکب‌های فلکسو شامل رنگ‌دانه‌ها، جوهرهای حل‌شدنی، همراه با سیال حامل برنده مواد مرکب می‌باشند.
مرکب‌های فلکسو یا الکل پایه‌ای یا آب پایه‌ای هستند. مرکب‌های الکل پایه متداول‌ترند و به‌وسیله تبخیر خشک می‌شوند. مرکب‌های آب پایه کم هزینه‌ترند و به‌وسیله تبخیر و یا جذب خشک می‌شوند.
6. مرکب‌های چاپ اسکرین (Screen Printing Inks)
مرکب‌های چاپ اسکرین اغلب از نوع روغن‌های خشک‌شونده هستند، گرچه از سایر مرکب‌ها هم می‌توان استفاده کرد. این مرکب‌ها غلظت رنگی غلیظی دارند، در هر رنگی ساخته می‌شوند و در آن‌ها از سیال حامل مناسبی برای موادی که چاپ می‌شود استفاده می‌گردد. تمام مرکب‌ها باید غلیظ و روغنی باشند تا واضح و همواره با مقاومت کم چاپ کنند. ویسکوزیته مرکب چاپ سیلک متوسط می‌باشد، یعنی حالت آن خمیری بین مرکب‌های فلکسو و لیتوگرافی یا لترپرس است.
7. مرکب‌های بدون حلال
دو سیستم مرکب جدید توسعه یافته‌اند تا آلودگی هوا را از روی مرکب حذف نمایند: مرکب‌های کاتالیتیک (Catalytic Inks):
این مرکب‌ها برای چاپ وب کاربرد دارند، شامل دو مایع پلیمر مانند ملامین (Melamine) و فرمالدیید (formaldehyde) می‌باشند که اتصال سراسری جامدی در حضور یک اسید تشکیل می‌دهند. نوعی جوهر نمک با مخلوط ترکیب می‌شود تا از به هم‌پیوسته شدن آن‌ها روی ماشین چاپ و در حرارت‌های معمولی جلوگیری نماید. هنگامی‌که کاغذ وب به درون خشک‌کن می‌رود، جوهر نمک، تجزیه می‌شود و اتصال سراسری پایمرها به شکل رزین خشک، جامد و ترموست درمی‌آید. این مرکب‌ها و سیستم‌های هیبرید شامل مقادیر کمی از حلال غیرفعال می‌باشند؛ که در افست وب و در فضاهایی که تنظیم کیفیت هوا به‌سختی انجام می‌گیرد، استفاده می‌شوند.
8. مرکب‌های یو.وی (UV Inks)
با توجه به آلودگی محیط‌زیست و زیان‌بار بودن حلال‌های شیمیایی که در فرمولاسیون مرکب چاپ استفاده می‌شود. یکی از راه‌حل‌ها برای کاهش انتشار مواد شیمایی در محیط، استفاده از مرکب‌های یو وی (UV) می‌باشد. مرکب‌های یو وی (UV) در حالت عادی خشک نمی‌شود؛ و فقط با تابش نور ماوراءبنفش (Ultra violet: UV ) خشک می‌شود؛ و حلالی را در محیط منتشر نمی‌کند. و زیانی برای چاپچی ندارد.
